Leo núi vì sức khỏe tâm thể
Nhật Bản là một quốc gia có nhiều núi - núi chiếm tới 75% tổng diện tích quốc gia. Có thể nói, người Nhật đã tìm được cách sống hòa hợp với môi trường. Leo núi là một cách vận động rèn luyện sức khỏe tâm thể, giải trí quan trọng của người dân ở đây.
Theo điều tra năm 2009 của Chính phủ Nhật Bản về hoạt động thể dục thể thao với dân bản quốc, cả nước có hơn 4 triệu người tham gia hoạt động trên. Nay hàng năm có khoảng 200.000 lượt người leo núi; 30% là người nước ngoài. (Người viết bài này từng được tham gia vào hoạt động đó trên đất Nhật Bản). Trong số dân leo núi Nhật Bản, những người trung cao tuổi, có nhiều thời gian rỗi, thể lực tương đối tốt đóng vai trò chủ lực. Số người và số lần leo núi hàng năm của các đối tượng trên thật nổi trội.
Leo núi là một cách rèn luyện sức khỏe.Không chỉ leo lên những vùng núi lân cận mà còn mở rộng ra nhiều nơi khác trong cả nước, thậm chí ở nước ngoài. Hàng ngày có nhiều chuyến xe chở các đoàn người với đầy đủ phương tiện leo núi chuyên môn đến các vùng sơn cước. Sự thành thạo còn thể hiện qua kỹ năng di chuyển lên xuống núi của họ. Quả thật, người cao tuổi Nhật Bản rất thích leo núi. Ngoài nhu cầu rèn luyện thể lực, hoạt động này còn liên quan đến tín ngưỡng tôn giáo, sự tu luyện trầm lặng trong lòng từng người.
Ảnh hưởng của tín ngưỡng Sơn Nhạc với hoạt động leo núi
Tín ngưỡng trên ra đời từ 3.000 năm trước. Lúc đó, người dân nơi đây chủ yếu sống bằng săn bắt và trồng trọt. Những người đi săn cho rằng, nữ thần núi ban cho họ muông thú, rừng núi và khoáng sản. Nhờ đó, họ không chỉ có thức ăn mà còn cả vật liệu xây dựng nhà ở cùng các nhiên liệu cần thiết trong đời sống. Còn theo những người trồng trọt, thần nước trên núi cũng ban cho họ nguồn nước để trồng trọt, sinh hoạt hàng ngày. Mặt khác, cảnh tượng núi non hùng vĩ cùng với uy lực tàn phá khủng khiếp của núi lửa đã làm cho cư dân luôn lo sợ. Dưới chân các núi trên thường có những miếu đường để định kỳ tế lễ.
Theo truyền thuyết, vào thời đại Nam Lương (khoảng 710 - 784), có vị pháp sư sáng lập ra “tu nghiệm đạo”, lấy núi Sơn Nhạc làm trung tâm. Đây là một tôn giáo độc đáo của Nhật Bản. Theo đạo này, từng địa phương đều cần có “núi thần “ (linh sơn) ở chốn thâm sơn cùng cốc để làm nơi tu luyện, dựa vào sức mạnh siêu nhiên để cứu vớt chúng sinh. Đến thời đại Bình An, thời đại hình thành tôn giáo trên (794 -1192) đã có hàng vạn người Nhật Bản tu hành trên các núi thần đó. Từ đây đã chính thức hình thành một loại tôn giáo.
Nhiều người dân không dám tự leo lên những vùng núi thiêng vốn chỉ dành cho những tín đồ tu hành. Dù hoạt động leo núi mang đậm sắc thái tôn giáo thời ấy và hoạt động leo núi hiện đại khác nhau nhiều về tính chất nhưng đó vẫn là sự mở đầu lịch sử của một phong trào leo núi quy mô lớn trên đất nước Phù tang. Cho đến nay, mỗi khi đi qua những hòn nham thạch lớn hoặc những cây cổ thụ tại đây, nhiều NCT vẫn đứng lại kính cẩn bái niệm.
Tín ngưỡng Phú Sĩ và hoạt động leo núi Phú SĩNúi Phú Sĩ cao 3.766m tượng trưng cho đất nước Nhật Bản. Từ xưa đến nay, người Nhật luôn tín nhiệm ngọn núi thần này. “Tinh thần Phú Sĩ” của người Nhật bắt nguồn từ tôn giáo tín ngưỡng Sơn Nhạc xưa có liên quan tới núi trên. Trong đó, Kệ Phú Sĩ có ảnh hưởng tương đối lớn tới xã hội cận hiện đại Nhật Bản. Nó đã trở thành một hệ phái tôn giáo, lấy tín ngưỡng Phú Sĩ làm tôn chỉ và được phát triển rất nhanh ở đây. Hoạt động chủ yếu là định kỳ leo núi để cúng tế. Số tín đồ có lúc tới hơn 8 vạn. Theo Kệ Phú Sĩ, việc cúng lễ ở đây làm cho tâm linh con người thuần khiết, hành động đúng mực. Đó là một nhiệm vụ không thể thiếu với những người tu hành. Do vậy, cứ vào dịp leo núi mùa hè hàng năm, có chục vạn người Nhật cùng nhau tới đây; cảnh tượng thật nhộn nhịp. Riêng trong hai tháng 7 và 8 năm 2009 đã có gần 30 vạn người leo lên ngọn núi này. Mỗi lần lên mất khoảng 3 - 7 giờ, xuống khoảng 2 - 5 giờ.
Dưới chân núi có nhiều giảng đường. Ở đó, các pháp sư giảng đạo và làm lễ khởi hành leo núi cho các tín đồ. Có nhiều quy định nghiêm ngặt tại đây: ngoài hoạt động lễ nghi trước và sau khi leo núi, cấm không được vứt rác và làm bẩn. Trước thế kỷ 19, nữ giới không được lên đây. Còn nay, hoạt động này mở rộng cho nhiều đối tượng, chủ yếu nhằm rèn luyện, thư giãn, giải trí; số người trẻ tham gia càng đông. Tuy vậy, những người cao tuổi chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa truyền thống vẫn coi Phú Sĩ là một thánh địa để họ tưởng niệm, cúng lễ. Đương nhiên, họ luôn tỏ ra bức xúc trước những hoạt động vui chơi đơn thuần mang tính thương mại, gây huyên náo bừa bãi, làm ô uế tinh thần và cảnh sắc nơi linh thiêng này. Nhiều người Nhật Bản, trong đó có giới trẻ tự hào phát huy truyền thống có nhiều ý nghĩa sâu xa trên.
PGS. TS.Nguyễn Toán