Nguy hiểm tai biến sản khoa (1): Tắc mạch ối, 80% tử vong
Tắc mạch ối là một tai biến sản khoa hiếm gặp và không thể dự báo, dự phòng, hầu hết các trường hợp không thể điều trị được.
Trong thời gian qua, một số trường hợp sản phụ tử vong trong quá trình sinh nở đã gây nên nỗi lo lắng cho nhiều gia đình. Theo các chuyên gia y tế, tai biến sản khoa luôn là thách thức đối với ngành y và thầy thuốc vì xảy ra rất bất ngờ. Báo GĐ&XH thực hiện loạt bài về các tai biến sản khoa, cung cấp một số thông tin hữu ích để bạn đọc có thể hiểu và đề phòng những điều đáng tiếc xảy ra.
Khó chẩn đoán và nguy hiểmNgay sau cái chết của sản phụ Đào Thị Hạnh (SN 1981) ở BVĐK Hưng Yên ngày 20/4, các chuyên gia y tế đã vào cuộc. Nguyên nhân tử vong được xác định là do tắc mạch ối với các triệu chứng như trụy mạch, hôn mê và rối loạn đông máu diễn ra quá nhanh. Trước đó, trường hợp sản phụ Ngô Thị Hồng Thu (chuyển dạ tại BVĐK Hóc Môn – TP HCM) kết quả giám định pháp y cũng cho thấy tử vong do thuyên tắc ối.
“Tắc mạch ối tuy rất hiếm gặp, khó chẩn đoán nhưng nguy cơ tử vong rất cao vì xảy ra quá nhanh. Có đến 80% trường hợp mắc phải đều dẫn đến tử vong. Thuyên tắc ối xảy ra ở giai đoạn chuyển dạ, không có triệu chứng trước nên rất khó nhận biết. Bình thường ngay từ lúc sản phụ mang thai cũng tiềm ẩn những nguy cơ tai biến. Trong đó có những tai biến bất thường, đến bất ngờ khiến bác sĩ không thể kịp xoay chuyển tình thế, cụ thể như thuyên tắc ối, vỡ tử cung” - BS. Lê Kim Dung, Trung tâm Y tế lao động Thái Hà, Hà Nội cho hay.
BS. Trần Ngọc Hà – Khoa Sản (BV Sản Nhi Đà Nẵng) cho biết, tắc mạch ối là một cấp cứu sản khoa rất hiếm gặp. Hội chứng này xảy ra khi nước ối, tế bào thai nhi, bọt khí, tóc hoặc các mảnh tổ chức thai khác lọt vào hệ tuần hoàn của mẹ, gây ra suy hô hấp và tuần hoàn cấp tính. Khi bị tắc mạch ối, sản phụ sẽ đột ngột có các triệu chứng như đau ngực, khó thở kịch liệt, băng huyết dữ dội, choáng, trụy mạch nhanh chóng và tử vong. Do tai biến xảy ra đột ngột và tiến triển nhanh nên hầu hết bệnh nhân đều tử vong. Nếu thai chưa xổ thì hầu hết thai nhi không được cứu kịp.
BS. Hà cho biết thêm: Tuổi sản phụ cao thì nguy cơ bị tắc mạch ối nhiều hơn. Tuổi mẹ từ 35 trở lên kéo theo nguy cơ cao bị tắc mạch ối. Con rạ có nguy cơ cao hơn con so. Người ta thấy 75% số trường hợp tắc mạch ối xảy ra ở người đẻ con rạ. Về giới tính của thai: 67% số trường hợp tắc mạch ối là mang thai trai. Mổ lấy thai, đẻ đường dưới có can thiệp thủ thuật foóc-xép hay giác kéo có nguy cơ cao hơn đẻ thường. Đa ối, đa thai (tử cung quá to), thai chết lưu, vỡ ối, rách cổ tử cung, vỡ tử cung, rau tiền đạo, rau bong non, sản giật, gây chuyển dạ cũng là yếu tố nguy cơ gây tắc mạch ối.
Bệnh không thể dự báo trướcBS. Dung cho biết, thuyên tắc ối xảy ra rất đột ngột, tương tự sốc thuốc và không dự báo được. Gia đình sản phụ thường khó chấp nhận lời giải thích của nhân viên y tế vì mới trước đó, họ vẫn bình thường và không có nguy hiểm gì. Việc chẩn đoán tắc mạch ối thường rất khó. Hiện cũng chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu mà chủ yếu bệnh nhân được dùng thuốc, truyền dịch, truyền các chế phẩm của máu, được đặt ống nội khí quản giúp thở để duy trì chức năng tim mạch và hô hấp. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng điều trị thành công.
Theo BS. Hà, khi sản phụ bị tắc mạch ối thì quan trọng là cần phải hồi sức tích cực để cấp cứu. Sau đó, tiến hành mổ đẻ ngay khi có thể, trước hết là để cứu thai nhi, sau đó để dễ dàng hơn tái lập cân bằng huyết động. Khi mổ đẻ có thể thắt động mạch tử cung hai bên để cầm máu.
Các chuyên gia sản khoa cho biết, trừ một số trường hợp bất khả kháng như tắc mạch ối rất hiếm gặp thì nhiều tai biến khi sinh có thể phòng ngừa hoặc khắc phục được bằng cách quản lý thai phụ tốt, tiên lượng các nguy cơ tử vong mẹ. Sản phụ tuân thủ khám thai định kỳ để bác sĩ tiên lượng được cuộc chuyển dạ, hạn chế tối đa các tai biến sản khoa. Trong lúc mang thai, sản phụ và gia đình cần đến bác sỹ chuyên khoa sản được tư vấn kỹ những nguy cơ có thể xảy ra khi chuyển dạ nói chung và đối với hoàn cảnh từng bà mẹ nói riêng. Làm tốt điều này không chỉ họ được thêm kiến thức mà còn có thể lường trước những nguy hiểm xảy ra.
Thuyên tắc ối xuất hiện rất ít, khoảng 1 trường hợp trong 8.000 – 30.000 thai nghén. Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong của bệnh lý là rất cao, khoảng 80% các trường hợp mắc phải. Do số lượng các trường hợp thấp nên đến nay, người ta chưa có bằng chứng rõ ràng về các yếu tố gọi là nguy cơ. Mặc dù vậy, trước đây, nhiều quan điểm cho rằng các bà mẹ nhiều tuổi, sinh nhiều lần, chuyển dạ nhanh một cách khác thường, thai to, hoặc sử dụng các thuốc tăng co tử cung, có liên quan tới tăng nguy cơ của bệnh lý này.
BS. Trần Ngọc Hà – BV Sản