Viêm tai giữa là một trong những bệnh hay gặp nhất ở trẻ nhỏ và thiếu niên. Hầu hết trẻ em có ít nhất một lần bị viêm tai trong khoảng thời gian từ 3 - 6 tuổi và thường xảy ra sau cảm lạnh. Tuy viêm tai cấp rất đau nhưng khó nhận biết mức độ đau khi trẻ còn quá nhỏ để giao tiếp bằng lời nói.

Sau cảm lạnh dễ bị viêm tai giữa

Tai giữa chỉ to bằng hạt đậu ở phía sau màng nhĩ, gồm 3 xương rất nhỏ truyền rung động từ màng nhĩ vào tai trong, chuyển đổi thành xung động thần kinh giúp ta nghe được. Tai giữa được nối với mũi và họng bởi vòi nhĩ. Bình thường vòi nhĩ giúp cân bằng áp lực trong và ngoài tai, đồng thời làm khô dịch ở tai giữa. Hầu hết viêm tai xảy ra sau khi trẻ bị cảm lạnh và thường kèm theo sưng và viêm vòi nhĩ.

Khi vòi nhĩ bị viêm làm tắc vòi hoàn toàn, gây ứ dịch ở tai giữa. Sự ứ dịch ảnh hưởng tới thính lực của trẻ ở mức độ nhẹ, do màng nhĩ và các xương nhỏ ở tai giữa khó truyền rung động âm thanh trong dịch. Mặt khác, dịch đọng lại ở tai giữa tạo môi trường lý tưởng cho vi khuẩn và virut phát triển gây bệnh. Dịch viêm và mủ chèn ép tai làm cho trẻ rất đau.


Dấu hiệu trẻ bị viêm tai giữa

Viêm tai thường gặp ở trẻ còn quá nhỏ nên khó biết trẻ biểu hiện thế nào. Các triệu chứng của viêm tai như sốt, đau, quấy khóc… cũng giống như triệu chứng của các bệnh khác, nên khó xác định bệnh. Cần nhớ rằng viêm tai giữa thường xuất hiện trong thời gian ngắn sau khi bị cảm lạnh và trẻ sẽ thấy khó chịu nhất trong 24 giờ đầu sau khi nhiễm khuẩn khởi phát.

Trẻ nhỏ khi bị đau tai có biểu hiện mệt mỏi và tiếng khóc khác với khóc khi đói hoặc gắt ngủ. Nếu bạn chú ý có thể nhận ra tiếng khóc của bé khi bị bệnh. Có lẽ khi khóc các cơ ở hàm và mặt cử động sẽ làm cho đau tai tăng lên, nên tiếng khóc sẽ khác. Có thể thấy trẻ cọ hoặc kéo tai và không đáp ứng với âm thanh do sức nghe bị kém đi.

Kinh nghiệm thực tế là nhiều trường hợp trẻ cọ tai, hay kéo tai là dấu hiệu ứ dịch trong tai giữa, nhưng cũng có thể không phải là một dấu hiệu của viêm tai giữa. Trẻ bị viêm tai giữa rất đau và kèm theo sốt. Trẻ chán ăn, có biểu hiện chóng mặt hoặc mất thăng bằng, trẻ lớn biết kêu đau tai và nhăn nhó vì đau.

Khi trẻ kêu đau tai kéo dài hơn một ngày hoặc kèm theo sốt, bạn nên đưa bé đi khám ở chuyên khoa tai mũi họng. Nếu nhìn thấy máu và mủ chảy ra, có thể là dấu hiệu trẻ đã bị rách màng nhĩ. Bệnh thường gặp ở trẻ quá nhỏ để có thể nói cho bạn biết chúng bị đau. Cho nên khi chăm sóc bé từ 4 - 24 tháng tuổi, bạn cần cảnh giác với dấu hiệu mất ngủ, cáu kỉnh và kém ăn sau khi trẻ bị cảm lạnh.

Bác sĩ có thể kiểm tra màng nhĩ và xem nó rung khi đáp ứng với áp lực không khí hay không. Nếu màng nhĩ không chuyển động tự do, là dấu hiệu có dịch trong tai giữa. Làm màng nhĩ đồ đánh giá màng nhĩ chuyển động có tốt hay không; làm thính lực đồ để xác định dấu hiệu mất nghe ở trẻ.

Nhiễm khuẩn kéo dài hoặc tái phát có thể làm tổn thương màng nhĩ, xương tai và cấu trúc tai giữa, có thể gây điếc vĩnh viễn.


Chăm sóc và phòng bệnh

Khi đã xác định trẻ bị viêm tai giữa do nhiễm khuẩn, bác sĩ sẽ cho trẻ dùng kháng sinh từ 5 - 10 ngày. Thuốc có hiệu quả, trẻ sẽ khá hơn trong một vài ngày, nhưng bạn đừng ngừng thuốc quá sớm có thể làm cho viêm tái phát và làm cho vi khuẩn kháng thuốc.

Hầu hết trẻ có dịch trong tai khoảng 2 tháng sau khi đã khỏi viêm. Nếu dịch ở tai giữa ảnh hưởng tới sức nghe của trẻ, hoặc viêm tai tái phát không đáp ứng với kháng sinh, bác sĩ có thể đặt một ống nhỏ qua màng nhĩ giúp làm thoát dịch và cân bằng áp lực giữa tai giữa và tai ngoài để cải thiện thính lực cho trẻ. Thủ thuật rạch màng nhĩ yêu cầu phải gây mê.

Chăm sóc trẻ bị bệnh: Dùng thuốc giảm đau như acetaminophen đúng liều theo tuổi và cân nặng của trẻ, theo chỉ dẫn của bác sĩ hoặc hướng dẫn sử dụng ghi trên hộp thuốc. Không dùng thuốc aspirin cho trẻ dưới 16 tuổi. Chườm ấm tai bằng cách dùng vải dấp nước ấm chườm để giảm đau cho trẻ. Nhỏ tai bằng thuốc có chứa thuốc gây tê theo đơn của bác sĩ để giảm đau. Không dùng thuốc nhỏ tai nếu trẻ có chảy nước tai. Để làm trẻ dễ chịu hơn, cha mẹ hãy âu yếm trẻ.
Phòng bệnh: Có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh cho trẻ bằng cách: chọn nơi giữ trẻ có quy mô nhỏ vì càng có nhiều trẻ em trong lớp trẻ càng dễ bị lây cảm lạnh và nhiễm khuẩn. Tránh cho trẻ hít phải khói thuốc lá, tốt nhất là không ai hút thuốc ở nơi có trẻ nhỏ. Các bà mẹ nên nuôi con bằng sữa mẹ ít nhất trong năm đầu vì sữa mẹ truyền miễn dịch, giúp bảo vệ trẻ chống lại viêm tai giữa và các bệnh nhiễm khuẩn khác.


Các yếu tố nguy cơ gây bệnh

Tuy mọi trẻ em đều có thể bị viêm tai nhưng có một số yếu tố nguy cơ làm cho trẻ dễ mắc bệnh hơn là: trẻ bị cảm lạnh; trẻ ở độ tuổi đi học nhà trẻ mẫu giáo; trẻ có anh chị em bị viêm tai giữa; tiền sử gia đình bị hen, dị ứng; trẻ bị hít khói thuốc lá; trẻ bú bình dễ bị viêm tai giữa hơn trẻ bú mẹ.